اعسار ، در لغت از کلمه ی عسر گرفته شده و به معنی رنج و سختی است. در واژگان حقوقی نیز مفهوم اعسار آن است که فرد نمی تواند بدهی خود را بپردازد . درواقع ، فرد از نظر مالی ، در شرایطی است که توانایی پرداخت بدهی خود را ندارد ، که به چنین فردی ، معسر گفته می شود و آثاری بر آن مترتب می باشد .
از نظر حقوقی نیز ، قانونگذار به صورت کلی علاوه بر قانون اعسار ، در قانون نحوه ی اجرای محکومیتهای مالی مصوب ۱۳۹۴ هجری شمسی ، بخشی از قوانین حاکم بر اعسار را به کرات ، بیان میکند و بدین ترتیب ، در ماده ی ۶ قانون نحوه ی اجرای محکومیتهای مالی ، معسر را اینگونه تعریف می کند : معسر کسی است که به دلیل نداشتن مالی به جز مستثنیات دین، قادر به تأدیه دیون خود نباشد.
برای حل مشکلات مالیاتی و دیگر مشکلات مرتبط با آن میتوانید به سایت مشاوره حقوقی مراجعه کنید.
تبصره ـ عدم قابلیت دسترسی به مال در حکم نداشتن مال است. اثبات عدم قابلیت دسترسی به مال برعهده مدیون است.
نکته ی قابل توجه آنکه ؛ اعسار مختص شخص حقیقی می باشد و اشخاص حقوقی هم چون شرکتها ، سازمانها ، موسسات و‌نهادها و … و هم‌چنین فرد تاجر ، در صورتی که قادر به تأدیه ی دیون خود نباشند ، معسر نمی شوند بلکه ورشکسته محسوب شده و دا‌خواست ورشکستگی مطابق قانون تجارت باید ارائه نمایند .
اعسار ، می تواند به دو صورت اعسار نسبت به محکوم به و اعسار نسبت به هزینه ی دادرسی باشد که هر کدام قوانین خاص خود را دارد . در اعسار نسبت به محکوم به ، فرد محکوم علیه توانایی پرداخت آنچه به آن محکوم شده است را به محکوم له ندارد و در اعسار نسبت به هزینه ی دادرسی هم فرد معسر توانایی پرداخت هزینه های دادگاه و دادرسی را برای طرح دعوای خود ندارد .
فردی که قادر به پرداخت بدهی های خود نمی باشد ، به دو نوع می تواند معسر شناخته شود:
معسر مطلق و معسر نسبی
با این توضیح که ؛ در اعسار نسبی ، فرد قادر است بدهی و دین خود را به صورت قسطی پرداخت کند که در این صورت اصولا تقسیط یا تمهیل داده می شود .
در اعسار مطلق فرد به صورت کلی در شرایطی قرار می‌گیرد که به هیچ‌وجه حتی با تقسیط دین ، قادر به تأدیه ی دیون خود نمی باشد .
معسر ، برای دفاع از حق خود می تواند دادخواست اعسار دهد که البته با توجه به ماده ی ۳ قانون نحوه ی اجرای محکومیتهای مالی ، محکوم علیه بایستی ظرف سی روز از تاریخ ابلاغ اجراییه ، دادخواست اعسار خود را ضمن ارائه ی صورت حساب کلیه ی اموالش ، تقدیم مرجع صالح نماید و در غیر اینصورت با توجه به مفاد ماده ی فوق ، حبس می شود .
بیشتر بخوانید : موضوعات مالیاتی در ایران
مرجع صالح جهت تقدیم دادخواست اعسار ، مطابق قانون کلی ، محل اقامتگاه خوانده می باشد که درخصوص اعسار از محکوم به ، دادگاه عمومی حقوقی محل اقامتگاه محکوم له می باشد .
اثبات اعسار یا به عبارت دیگر ، اثبات این عدم تمکن مالی ، مطابق با ماده ی ۷ قانون فوق الذکر، در مواردی که وضعیت سابق مدیون دلالت بر ملائت وی داشته یا مدیون در عوض دین، مالی دریافت کرده یا به هر نحو تحصیل مال کرده باشد اثبات اعسار برعهده اوست مگر اینکه ثابت کند آن مال تلف حقیقی یا حکمی شده است در این صورت و نیز در مواردی که مدیون در عوض دین، مالی دریافت نکرده یا تحصیل نکرده باشد هر گاه خوانده دعوای اعسار نتواند ملائت فعلی یا سابق او را ثابت کند یا ملائت فعلی یا سابق او نزد قاضی محرز نباشد ادعای اعسار با سوگند مدیون مطابق تشریفات مقرر در قانون آیین دادرسی مدنی پذیرفته می شود.
معسر می تواند به هر طریقی اعسار خود را در دادگاه ثابت کند مانند شهود و … که اگر اثبات اعسار ، از طریق شهود باشد ، شهادتنامه شان بایستی با مشخصات کامل ، ضمیمه ی دادخواست اعسار شود و این شهود باید از وضعیت مالی مدعی کاملا آگاه باشند.
بعد از آنکه معسر ، دادخواست اعسار را تقدیم دادگاه نمود ، دادگاه بابررسی پرونده یا اعسار وی را می پذیرد یا رد می کند که مانند هر رای بدوی ، ظرف مدت بیست روز از زمان ابلاغ رای، برای اشخاص داخل ایران و ظرف مدت دوماه برای اشخاص خارج از کشور ، قابل تجدیدنظر خواهی خواهد بود .
هم چنین ، منشا دین یا بدهی معسر ، می تواند موارد گوناگونی باشد برای مثال : زنی به دلیل عدم پرداخت مهریه توسط شوهرش به دادگاه شکایت می کند. در این صورت اگر مرد نتواند مهریه را بپردازد، معسر شناخته می شود .
نمونه دادخواست اعسار
خواهان : …..
خوانده : …..
وکیل یا نماینده قانونی : …..
خواسته یا موضوع و بهای آن : رسیدگی و صدور حکم درخصوص اعسار زوج از پرداخت مهریه
دلایل و منضمات و‌مدارک دا‌خواست : استماع شهود مبنی بر اعسار زوج ، فتوکپی مصدق عقدنامه
شرح دادخواست
ریاست محترم دادگستری شهرستان …
با تقدیم سلام و احترام ، به استحضار می رساند :
نظر به اینکه اینجانب بر طبق فتوکپی عقدنامه پیوست دادخواست ، در تاریخ … با خوانده ازدواج نموده لکن مدتی است که به علت اختلافات فی مابین که به هیچ نحو برطرف نگردیده است ؛ ناگزیر از تقدیم دادخواست طلاق به مرجع قضایی ذی صلاح گردیده ام و با توجه به وضعیت بسیار بد مادی که در آن به سر می برم و اعسار خود از تادیه ی مهریه ی همسرم که به مبلغ … ریال می باشد ، ناتوان هستم و لذا با تقدیم این دادخواست و با استناد به قانون اعسار ، خواهشمند است ضمن صدور قرار استماع شهادت شهود به اسامی ۱….۲…۳…۴… که اظهارات ایشان مؤید ادعای اعسار اینجانب می باشد و در صورت لزوم ، قرار تحقیقات محلی نسبت به صدور حکم بر معافیت اینجانب از تأدیه ی مهریه ی زوجه اقدام فرمایید .
اگر در ارتباط با معاملات بانکی و روابط حقوقی نیاز به اطلاعات دارید میتوانید به مقاله دعاوی حقوقی بانکی مراجعه کنید.
رای دادگاه در خصوص اعسار زوج
در خصوص دادخواست آقای الف.ح. فرزند ک. با وکالت س.ی. بهطرفیت خانم الف.ک. فرزند و. به خواسته اعسار از پرداخت محکوم به موضوع دادنامه شماره ۹۲/۶۷۸ همین دادگاه که طی آن خواهان طی رأی طلاق به پرداخت حقوق زوجه محکوم شده است. خوانده دفاعی ندارد. شهود تعرفه شده متفقا بر ناتوانی خواهان در ایفای دین گواهی داده اند. دادگاه با نگرش در اوراق پرونده از جمله مفاد استشهادیه تقدیمی مطلعین بدین تبیان که تصدیق نموده اند: خواهان قادر به پرداخت محکوم به بطور یکجا نمی باشد، نظر به مؤدای اظهارات شهود که برای دادگاه در حد اماره قضایی و نه دلیل شرعی مؤثر بوده؛ افزون بر آن خوانده دفاع موثری ابراز نداشته و دلیلی بر ایسار و عدم اعسار خواهان اقامه نکرده است؛ در واقع تعیین مهریه به صورت غیرمتعارف در ابتدای زندگی مشترک خود اماره علم و اطلاع زوجین و ارتکاز ذهنی آنان از ناتوانی در پرداخت یکجای دین دارد؛ از این رو دادگاه نظر به آیه شریفه ۲۸۰ سوره بقره: {و ان کان ذو عسره فنظره الی میسره {ترجمه: و اگر بدهکار تنگدست باشد تا هنگام گشایش به او مهلت بدهید.}، به استناد مواد (۱-۲۰-۲۱-۲۳-۳۷) قانون اعسار و نظر به تجویز تبصره ذیل ماده ۱۹ آییننامه اجرایی موضوع ماده ۶ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی ناتوانی خواهان از پرداخت دفعی و نقدی محکوم به یاد شده را محرز دانسته، با صدور حکم اعسار و در نهایت با استناد به قاعده المیسور لا یسقط بالمعسور به شرح زیر این بدهی را در حق خواهان تقسیط می نماید: خواهان مکلف است در ابتدا بیست میلیون تومان و سپس هر ماه پانصد هزار تومان تا پرداخت کامل حقوق پرداخت نماید. زوج باید بابت پشتوانه اقساط یک فقره چک با امضای یک کارمند به زوجه تحویل نماید چنانچه در وضعیت مالی خواهان اتفاقی افتاد که قادر به پرداخت بیشتری از دین شود، این رأی مانع توقیف سایر اموال نخواهد بود. رأی صادره غیابی و ظرف مدت بیست روز از تاریخ ابلاغ قابل واخواهی در این دادگاه سپس قابل تجدیدنظرخواهی در دادگاه های محترم تجدیدنظر استان تهران است.
رییس شعبه ۲۷۵ دادگاه عمومی خانواده تهران – وحدانی نیا
در نهایت ، همکاری و مشورت با وکیل مجرب و اعتماد به او ، می‌تواند کمک کند تا مسیر مشکلات حقوقی خود را بهتر مدیریت کنید و حقوق و منافعتان در دادگاه به بهترین وجه ممکن حفظ شود ، البته که حتماً باید از روش‌های قانونی و اخلاقی پیروی شود . از این رو، اگر شما نیز خواهان مشورت با وکیل ماهر در خصوص اعسار خود هستید ، می توانید با دفتر وکالت مهدی ناصری و‌همکاران تماس حاصل فرمایید .