مطالبه مهریه یکی از حقوق قانونی و شرعی زنان در نظام حقوقی ایران است. هنگامی که زوجه تصمیم به اجرای حق خود در دریافت مهریه می‌گیرد، یکی از مؤثرترین ابزارهای قانونی، توقیف اموال در مطالبه مهریه است. در این مقاله به زبان ساده و کاربردی، فرآیند توقیف اموال مرد برای دریافت مهریه، مراحل قانونی، مدارک لازم، نکات مهم و چالش‌های احتمالی بررسی می‌شود.
مهریه چیست و چه زمانی قابل مطالبه است؟
مهریه، مالی است که طبق قانون مدنی ایران، در هنگام عقد نکاح به‌عنوان حق قانونی زن تعیین می‌شود. می‌تواند به‌صورت عندالمطالبه یا عندالاستطاعه تعیین شود.
-
عندالمطالبه: زن هر زمان که بخواهد، می‌تواند مهریه‌اش را مطالبه کند و مرد موظف به پرداخت است.
-
عندالاستطاعه: پرداخت مهریه مشروط به توان مالی مرد است و زن باید استطاعت مالی همسر خود را اثبات کند.
در هر دو حالت، اگر زن موفق به گرفتن حکم قطعی برای دریافت مهریه شود و مرد از پرداخت آن خودداری کند، زن می‌تواند از ابزار توقیف اموال در مطالبه مهریه استفاده کند.
منظور از توقیف اموال چیست؟
توقیف اموال به معنای جلوگیری قانونی از انتقال یا استفاده مالک از دارایی‌هایی است که از نظر قانونی قابلیت توقیف دارند. در پرونده‌های مهریه، توقیف اموال، اقدامی است که توسط زن یا وکیل او برای دست‌یابی به حق مهریه انجام می‌شود. به بیان ساده، اگر مرد بدهی مهریه را نپردازد، زن می‌تواند با طی مراحل قانونی، اموال او را توقیف کرده و سپس از طریق فروش آن اموال (مزایده) طلب خود را وصول کند.
مراحل قانونی توقیف اموال برای مهریه
1. تشکیل پرونده و ارائه دادخواست
اولین مرحله، ارائه دادخواست مطالبه مهریه به دادگاه خانواده یا از طریق اجرای ثبت است. زوجه می‌تواند از هر دو مرجع برای پیگیری اقدام کند.
2. صدور اجرائیه
در صورت پیروزی زن در دادگاه یا اداره ثبت، اجرائیه برای مرد صادر می‌شود. این حکم به او ابلاغ می‌شود و در صورت عدم پرداخت مهریه در مهلت مقرر، زن می‌تواند توقیف اموال را آغاز کند.
3. شناسایی اموال مرد
برای توقیف، ابتدا باید دارایی‌های مرد شناسایی شود. این مرحله از مهم‌ترین بخش‌های توقیف اموال در مطالبه مهریه است. دارایی‌ها شامل موارد زیر است:
-
حساب‌های بانکی
-
ملک و زمین
-
خودرو
-
سهام بورسی یا غیر بورسی
-
حقوق و مزایا
زن می‌تواند از طریق اداره ثبت اسناد، سامانه ثبت اموال، یا استعلام از مراجع دولتی، اموال مرد را شناسایی کند.
4. درخواست توقیف
پس از شناسایی، زن یا وکیلش با ارائه درخواست رسمی به دادگاه یا دایره اجرای ثبت، تقاضای توقیف اموال مرد را ثبت می‌کند.
5. اجرای توقیف و فروش اموال
در صورت تأیید دادگاه، اموال توقیف‌شده به فروش گذاشته می‌شوند و مبلغ فروش، بابت مهریه به زن پرداخت می‌گردد. چنانچه مبلغ فروش بیشتر از میزان مهریه باشد، مابقی به مرد بازگردانده می‌شود.
چه اموالی قابل توقیف نیستند؟
قانون مدنی ایران در راستای حفظ حداقل معیشت مرد، برخی اموال را غیرقابل توقیف اعلام کرده است. این موارد عبارت‌اند از:
-
لوازم ضروری منزل که در حد شأن عرفی خانواده باشند
-
ابزار کار مرد مانند لپ‌تاپ، ابزار فنی، ماشین‌آلات کار
-
حقوق و مستمری تا یک‌چهارم آن (در برخی موارد تا یک‌سوم)
-
منزل مسکونی اگر تنها مأوای خانواده باشد و معادل شأن اجتماعی آن‌ها باشد
در نتیجه، زن نمی‌تواند تمام اموال مرد را توقیف کند، بلکه فقط دارایی‌هایی که مازاد بر نیاز اولیه و ضروری هستند قابل توقیف‌اند.
توقیف حقوق و حساب بانکی مرد
در شرایطی که مرد فاقد اموال منقول یا غیرمنقول باشد، زن می‌تواند به حقوق ماهانه یا حساب‌های بانکی او مراجعه کند. با دستور دادگاه، بانک یا محل کار مرد موظف است بخشی از درآمد او را برای پرداخت مهریه کسر کرده و به حساب زن واریز کند.
توقیف حساب بانکی نیز در صورت موجودی مثبت، کاملاً ممکن است. البته بانک ابتدا باید موجودی حساب را بررسی و سپس بر اساس حکم قضایی مبلغ را بلوکه کند.
مدارک لازم برای توقیف اموال
برای انجام فرآیند توقیف اموال در مطالبه مهریه، ارائه برخی مدارک الزامی است:
-
سند ازدواج (رونوشت یا اصل عقدنامه)
-
حکم قطعی مهریه یا اجرائیه ثبت
-
شماره ملی مرد (برای استعلام)
-
اطلاعات دارایی (در صورت وجود، مانند شماره پلاک خودرو یا آدرس ملک)
-
ارائه درخواست کتبی توقیف
داشتن وکیل مجرب می‌تواند روند جمع‌آوری مدارک و تسریع در توقیف را ساده‌تر کند.
مزایای استفاده از وکیل در فرآیند توقیف
اگرچه زن می‌تواند شخصاً مراحل مطالبه مهریه و توقیف را طی کند، اما حضور وکیل مزایای مهمی دارد:
-
تسلط کامل به قوانین و رویه‌های دادگاه
-
تسریع در روند شناسایی و توقیف اموال
-
جلوگیری از اشتباهات حقوقی در نگارش دادخواست یا پیگیری پرونده
-
افزایش احتمال موفقیت و کاهش زمان وصول مهریه
به همین دلیل، بسیاری از زنان ترجیح می‌دهند از خدمات وکلای متخصص در امور خانواده مانند وکیل ناصری استفاده کنند.
چالش‌ها و موانع توقیف اموال
در برخی موارد، توقیف اموال ممکن است با دشواری‌هایی همراه باشد:
-
مرد دارایی به نام خود ندارد (اموال به نام بستگان ثبت شده)
-
اموال پیش از دادخواست به‌صورت صوری منتقل شده‌اند
-
استعلام از سازمان‌ها به طول می‌انجامد
-
مرد محل سکونت مشخصی ندارد یا فراری است
در چنین شرایطی، وکیل می‌تواند با استفاده از راهکارهای قانونی نظیر ابطال معامله صوری یا اعمال ماده ۲ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، مسیر را هموارتر کند.
آیا می‌توان خودرو یا ملک مشترک را توقیف کرد؟
اگر خودرو یا ملک به نام مرد باشد، حتی اگر به‌صورت مشترک استفاده شود، قابل توقیف است. اما اگر به‌صورت مشاع با زوجه یا شخص ثالث باشد، تنها سهم مرد قابل توقیف است.
آیا توقیف اموال منجر به زندان هم می‌شود؟
بله، اگر مرد هیچ‌گونه مالی نداشته باشد اما در دادگاه نتواند اعسار خود را ثابت کند (یعنی ناتوانی مالی‌اش را اثبات نکند)، ممکن است به‌موجب ماده 3 قانون اجرای محکومیت‌های مالی، حکم حبس تا پرداخت بدهی صادر شود. البته در صورت اثبات اعسار، دادگاه ممکن است رأی به پرداخت مهریه به‌صورت قسطی دهد.
نتیجه‌گیری
توقیف اموال در مطالبه مهریه یکی از مؤثرترین راه‌های قانونی برای رسیدن به حق قانونی زنان در دریافت مهریه است. با شناخت مراحل قانونی، اطلاع از حقوق خود و مشورت با وکیل باتجربه، زنان می‌توانند از ابزارهای موجود در قانون برای رسیدن به مطالبات خود بهره‌مند شوند.
در صورتی که با مشکل حقوقی در زمینه مهریه، امور خانواده مواجه هستید، تیم حقوقی و حرفه‌ای وکیل ناصری آماده ارائه مشاوره و پیگیری کامل پرونده‌های شماست.