تعریف رشوه

رشوه ، از نظر لغوی برگرفته از ریشه ی « ر ش و » بوده یعنی ، کود و خاشاک و واژه ای عربی می باشد ؛به معنای چیزی که به کسی می دهند تا کارسازی ناحق کند و درواقع ، دریافت پول غیر قانونی برای باطل کردن حقی یا حق شمردن امری می باشد و به عبارت دیگر، رشوه می تواند موجب بطلان حقی از ذی حق شود یا امر نادرستی را صحیح و به حق ، جلوه دهد .
علاوه بر آنکه ، رشوه از نظر اخلاقی عملی نکوهیده به شمار می رود ، بلکه قانونگذار نیز ، در قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ به جرم نگاری این عمل پرداخته و برای آن مجازات درنظر گرفته است . در قانون ، از رشوه با عنوان رشا و ارتشاء یاد می شود که اسم مصدر بوده و به ترتیب ، به معنای پرداخت رشوه ( رشوه دادن) و اخذ رشوه( رشوه گرفتن ) می باشد . بنابراین رشوه در حقوق ، به معنای مال یا وجهی می باشد که به وسیله ی مامورین و کارکنان دولتی و‌ به سبب انجام‌ وظیفه شان گرفته می شود .

شرایط تحقق جرم رشوه در قانون

برای آنکه یک جرم به وقوع بپیوندد ، وجود سه رکن قانونی و مادی و معنوی ( روانی ) لازم است . قانونگذار به صورت جداگانه ، ذیل مواد ۵۹۰ و ۵۹۲ قانون تعزیرات و هم چنین ماده ی ۳ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا و اختلاس و کلاهبرداری ، به این جرم پرداخته است ؛ با این توضیح‌ که ، جرم ارتشا ( رشوه گرفتن ) و مجازات آن در ماده ی سه قانون تشدید و جرم رشا( رشوه دادن )در مواد ۵۹۰ و ۵۹۲ قانون تعزیرات مورد بررسی واقع شده است .

به کسی که رشوه می دهد ، راشی و به کسی که رشوه را قبول می کند و‌ رشوه می گیرد ، مرتشی می گویند .

رشوه ، جرمی عمومی ، غیر قابل گذشت و مطلق است و از زمره ی جرایم علیه آسایش عمومی‌ می‌باشند که موجب سلب اعتماد مردم به نظام اداری و فساد ماموران دولتی می‌گردد. رشوه باید برای انجام یا ترک فعل در خصوص کاری باشد که مربوط به سازمان دولتی، قضائی و نهادها است.
به صورت کلی ، دادن یا قبول کردن وجه ، مال یا سند پرداخت وجه به صورت مستقیم یا غیر مستقیم یا حتی انجام‌ معامله به صورت غیر واقعی ، همگی رشوه محسوب می شوند .
درخصوص جرم ارتشاء که ذیل ماده ی سه قانون تشدید آمده است ، آنچه از اهمیت برخوردار است آنکه هریک از مستخدمین و مامورین دولتی اعم از قضایی و اداری یا شوراها یا شهرداریها یا نهادهای انقلابی و به طور کلی قوای سه گانه و همچنین نیروهای مسلح یا شرکتهای دولتی یا سازمانهای دولتی وابسته به دولت و یا مامورین به خدمات عمومی خواه رسمی یا غیر رسمی برای انجام دادن یا انجام ندادن امری که مربوط به سازمانهای مزبور میباشد وجه یا مال یا سند پرداخت وجه یا تسلیم مالی را مستقیماً یا غیر مستقیم قبول نماید در حکم مرتشی است اعم از این که امر مذکور مربوط به وظایف آنها بوده و یا آنکه مربوط به مامور دیگری در آن سازمان باشد، خواه آن کار را انجام داده یا نداده و انجام آن بر طبق حقانیت و وظیفه بوده یا نبوده باشد و یا آن که در انجام یا عدم انجام آن موثر بوده یا نبوده باشد .
درخصوص مجازات رشوه‌ گرفتن نیز ، باتوجه با اینکه قیمت مال ماخوذه ی مورد رشوه ، به چه میزانی باشد ، برحسب ؛ حبس ، جزای نقدی و شلاق خواهد بود .
نکته ی حائز اهمیت در خصوص ارتشاء آنکه ، صرف مذاکره ی بین راشی و‌ مرتشی موجب تحقق جرم رشوه نمی شود بلکه بایستی مال مورد نظر ، گرفته شود و هم‌چنین تفاوتی نمی کند که رشوه دهنده ، مالک واقعی مال باشد یا خیر ؛ فرقی نمی کند که خواسته ی رشوه دهنده قانونی یا غیر قانونی باشد در هرصورت جرم ارتشاء صورت گرفته است . هم‌چنین درخصوص سمت مرتشی ، بایستی کارمند دولتی باشد و به عبارتی ، کارمند یکی از ارگانهای مطروحه در ماده ی فوق باشد . موضوع جرم رشوه نیز ، باید جنبه ی مالی داشته باشد و‌ لذا امتیازات غیر مالی به مامور دولت یا قاضی دادگاه مانند وعده ی شغلی با حقوق بالا رشوه محسوب نمی شود . خواسته ی انجام دادن یا ندادن امری از مامور موردنظر ، بایستی مربوط به آن سازمان باشد که کارمند در آنجا مشغول است .
درخصوص راشی نیز ، در ماده ی ۵۹۲ قانون تعزیرات ، درصورتی که کسی وجه یا مال یا سند پرداخت وجهی را به اشخاص مذکور در ماده ی سه قانون تشدید ، مستقیما یا غیرمستقیم بدهد ، درحکم راشی محسوب می شود و‌علاوه بر ضبط مال ناشی از رشا ، حبس یا شلاق دارد . راشی نیازی به سمت خاصی ندارد ولی درخصوص مرتشی گفته شد که مرتکب باید دارای ویژگی خاصی باشد و به عبارت دیگر ، یکی‌از اشخاص مذکور در ماده سه قانون تشدید باشد تا جرم‌ رشوه محقق شود ؛ به علاوه ، رشوه دهنده و‌ رشوه گیرنده هردو ، باید عالما و عامدا اقدام به رشوه نمایند .

بیشتر بخوانید: هزینه وکیل دیوان عدالت اداری و ثبت دادخواست

در صورتی که رشوه‌دهنده برای پرداخت رشوه مضطر بوده یا پرداخت آن را گزارش دهد یا شکایت کند، از مجازات حبس مزبور معاف خواهد بود و مال به وی مسترد می‌شود.
هرگاه ثابت شود که رشوه‌دهنده برای حفظ حقوق حقه خود ناچار به دادن وجه یا مالی بوده است، تعقیب کیفری ندارد و وجه یا مالی که داده است، به او مسترد می‌شود .
هم‌چنین قانونگذار ، درخصوص رشوه ی قضات دادگاه ها و‌داوران و ممیزان و‌کارشناسان رسمی دادگستری ، مجازات مستقلی را در مواد مجزای ۵۸۸ و ۵۸۹ قانون مجازات اسلامی در نظر می گیرد .

نمونه شکوائیه رشوه

مشخصات شاکی : …

مشخصات مشتکی عنه : …..

وکیل یا نماینده قانونی درصورت لزوم : …..

موضوع شکایت : رشوه

زمان وقوع جرم : ….

دلایل و ضمائم وقوع‌جرم : شهادت شهود و ….

شرح شکواییه

با سلام و عرض ادب خدمت دادستان محترم ….

به استحضار حضرتعالی می­رساند :
در مورخه ….. بنا بر دادنامه شماره­ ….. نسبت به تعیین نفقه معوقه اینجانب، کارشناس رسمی دادگستری …. مستنداً در حضور برادر اینجانب ، بنام …. اقدام به اخذ وجه از همسر اینجانب …. در مقابل اظهارنظر خلاف واقع نمود. با عنایت به ماهیت فعل مجرمانه پرداخت و اخذ رشوه از ناحیه مشتکی­ عنهم که موجب تضییع حقوق اینجانب شده است، بنابر شهادت شهود و نیز به استناد مواد ۵۸۸ ،۵۹۰ و ۵۹۲ قانون مجازات اسلامی و نیز ماده ۳ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری و همچنین بند ۱۷ ماده­ ی ۸ قانون رسیدگی به تخلفات اداری ، از آن مقام محترم تعقیب و مجازات مشتکی عنهم به اتها‌م ارتشاء را استدعا دارم‌.

بیشتر بخوانید: رشوه‌خواری

نتیجه گیری

متاسفانه، امروزه در تمامی نظام‌های اقتصادی جهان، جرم رشوه به یکی از متداول‌ترین جرایم بدل شده و یکی از معضلات جدی جامعه به شمار می‌رود. به همین دلیل، آگاهی از تبعات قانونی این جرم ضروری است. اگر شما نیز با مشکل رشوه مواجه شده‌اید یا به دنبال راهکاری برای حل مسائل حقوقی و کیفری خود هستید، می‌توانید برای مشاوره تخصصی و رایگان با وکلای متخصص در امور کیفری تماس بگیرید. ما با بهره‌گیری از دانش و تجربه خود، شما را در این مسیر پیچیده همراهی خواهیم کرد و بهترین راهکار را برای حل مشکل شما ارائه می‌دهیم.