تعریف مرجع قضایی و انواع آن
مراجع از نظر صلاحیت رسیدگی به امور و دعاوی مختلف و نیز جنبه ی ساختاری آنان ، به دو نوع مراجع قضایی و مراجع شبه قضایی (غیر قضایی ) تقسیم می شوند .
مراجع قضایی همانطور که از نامش پیداست ، مراجعی هستند که صلاحیت رسیدگی به دعاوی و اختلافات قضایی را بر عهده دارند و منظور از صلاحیت ، توانایی و شایستگی رسیدگی به دعوا توسط مرجع موردنظر می باشد ؛ به عبارت دیگر کلیه ی دعاوی در صلاحیت دادگستری اعم از دعاوی حقوقی و کیفری اقامه شده در دادگاه های حقوقی، دادسراها ، دادگاه های کیفری همگی ، در زمره ی مراجع قضایی می گنجند که برخی از مراجع قضایی ، صلاحیت عام رسیدگی به کلیه ی دعاوی را دارند مانند دادگاه کیفری دو و برخی دیگر بر حسب ، صلاحیت خاص رسیدگی به برخی دعاوی را بر عهده دارند مانند دادگاه انقلاب ، دادگاه کیفری یک ، دادگاه صلح که منحصرا صلاحیت رسیدگی به برخی از دعاوی محصوره در قانون را دارا می باشند .
مراجع قضایی درواقع ، به اختلافات حادثه میان اشخاص حقیقی ( مردم ) رسیدگی می نماید و از خصوصیات مراجع قضایی آنکه متصدیان این مراجع ، قضات و کارکنان قوه قضاییه می باشد و نیز ، این مراجع ، زیر نظر قوه قضاییه تشکیل می شوند و درواقع ما ، در مراجع قضایی با عنوان مقام قضایی (نه اداری ) رو به رو هستیم . بنابراین مراجع قضایی ، خود ، به دو قسم مراجع قضایی حقوقی و مراجع قضایی کیفری تقسیم می شوند .
مراجع شبه قضایی و انواع آن
در مقابل مراجع قضایی ، مراجع شبه قضایی ( اداری یا غیر قضایی) قرار دارند که اصولا به دعاوی و اختلافات میان مردم و دولت رسیدگی می نمایند مثلا درصورتی که فردی از تصمیمات و اقدامات دولت متضرر شده باشد ، می تواند با مراجعه به مراجع شبه قضایی ، احقاق حق نماید .
مراجع شبه قضایی ، اصولا زیر نظر قوه مجریه بوده و نه قوه قضاییه و نیز ، کارمندان آن توسط نهاد غیر قضایی انتخاب می شوند و صلاحیت رسیدگی مراجع شبه قضایی ، منحصر به دعاوی غیر قضایی می باشد و منحصرا ، اختلافات میان دولت و شهروندان را رسیدگی و حکم صادر می کنند برای مثال : دیوان عدالت اداری ، صلاحیت رسیدگی به شکایات اشخاص از نهادهای عمومی و واحدهای دولتی و نهادهای عمومی غیر دولتی و نیز مراجع اداری ( شبه قضایی ) را بر عهده دارد .
به عبارتی دیگر ، کارکرد محاکم شبه قضایی، نوعی دادرسی اداری اختصاصی است که به برخی دعاوی و شکایات اداری رسیدگی می‌کنند؛ این دسته از مراجع، عموما به عنوان واحدهای مرتبط با واحدهای دولتی و سازمان‌های حرفه‌ای با صلاحیت ترافعی تشکیل می‌شوند و صلاحیت آن‌ها منحصرا رسیدگی و تصمیم‌گیری در مورد اختلافات و شکایات و دعاوی از قبیل استخدامی، مالی، ارضی و ساختمانی میان سازمان‌های عمومی و دولتی و حرفه‌ای با اشخاص خصوصی است که معمولا در اجرای قوانین خاصی که توسعه اجتماعی و اقتصادی و تامین نیازهای افراد است، پیش می‌آید؛ در نتیجه، حکم آن‌ها اصولا ، جنبه قضایی ندارد و تصمیم اداری محسوب می‌شود.
از انواع مراجع اداری و شبه قضایی که در زمره ی مراجع غیر دادگستری می باشند می توان اشاره نمود به مراجعی از جمله : کمیسیونهای مالیاتی ، کمیسیون های شهرداری ها من جمله کمیسیون ماده ۹۹شهرداری ها ، کمیسیون ماده ۱۰۰ شهرداریها ، کمیسیون ماده ۷۷ و‌ماده ۵ شهرداریها ،کمیسیونهای مالیاتی ، کمیسیون‌گمرکی ، دعاوی درخصوص اراضی ملی ، دعاوی درخصوص ادارات کار ، ادارات تامین اجتماعی ،هیات حل اختلاف کارگر و کارفرما ، دعاوی ثبتی ، هیات داوری سازمان بورس و سازمان تعزیرات حکومتی و … همگی ، در زمره ی نهادهای شبه قضایی می باشند که درواقع ، اعتراض و شکایات اشخاص غیر دولتی از نهادهای فوق الذکر ، که قضایی نمی باشند در دیوان عدالت اداری می باشد و اینجاست که دیوان عدالت اداری به عنوان عالی ترین مرجع اداری و غیر قضایی و تنها مرجع اداری عمومی پدیدار شده و طیف وسیعی از دعاوی را که در صلاحیت انحصاری این مرجع می باشد ، در بر میگیرد .
نقش و اهمیت وجود وکیل در مراجع شبه قضایی
با توجه به پیچیدگی دعاوی در محاکم شبه قضایی و اهمیت و تاثیر گذاری آنان در زندگی افراد و نیز اینکه ، آن دسته از اختلافات که در مراجع شبه قضایی رسیدگی می شوند ، طیف گسترده ای از دعاوی را دربر می گیرند که همگی ، به صورت مستقیم با حقوق افراد سروکار داشته که اگر با مشورت با وکلای اگاه نباشد ، متاسفانه ممکن است منجر به تضییع حقوق افراد شده ولذا اشخاص درصورت به وجود امدن مشکلات در این زمینه ضروری است که با وکلای متخصص امر به منظور احقاق حقشان اقدام نمایند تا به بهترین نحو ممکن ، بتوانند حق خویش را استیفا نمایند .
از این رو ، همانطور که وجود وکیل با دانش فنی و تخصصی خود در مراجع قضایی از اهمیت بسزایی برخوردار است ، نقش وکیل در مراجع شبه قضایی (غیرقضایی) نیز به دلیل اختصاصی بودن امر و‌لزوم تجربه ، تخصص در زمینه های خاص ، جایگاه ویژه ای داشته و ضروری می باشد .
اگر شما نیز ، با مشکلات و اختلافات در مراجع غیر قضایی و بالاخص در دیوان عدالت اداری مواجه شده اید ، با دفتر وکالت مهدی ناصری و همکاران تماس حاصل فرمایید .
